ဘုရားအမည်	ဇေယျမင်္ဂလာ ရွှေအင်းတောင်စေတီတော်မြတ်ကြီး
တိုင်းဒေသကြီး/ပြည်နယ်	မကွေးတိုင်းဒေသကြီး
Website Address	ဘုရားသမိုင်းများကြည့်ရန်
တည်နေရာ	မကွေးခရိုင်၊တောင်တွင်းမြို့
သမိုင်းကြောင်းရာ
ဇေယျမင်္ဂလာရွှေအင်းတောင် စေတီတော်မြတ်ကြီးကို မြန်မာသက္ကရာဇ် (၁၉၁)ခုနှစ်တွင် ကလိင်္ဂမင်းကြီး၏ သားတော်များဖြစ်သော မင်းပြောင်၊ မင်းရောင်၊ မင်းနောင်၊ မင်းနဂါးစသည့် သားတော်လေးပါးသည် ဓညဝတီမြို့ (ရခိုင်ပြည်) အရှေ့ မြောက်ဘက် သီရိမကုဋတောင်အနီးတွင် ခေတ္တယာယီစခန်းချရပ်နားတော်မူခဲ့ပါသည်။ ထိုသို့စခန်းချရာတွင် ညဘက်၌ သီရိမကုဋ တောင်လိပ်တွင် စံပယ်လျက်ရှိသော ဒွါရဝတီမင်း ကိုးကွယ်ပူဇော်ရာဖြစ်သည့် မဟာမုနိရုပ်ပွားတော်သည် ရောင်ခြည်တော် ကွန့်မြူးသည်။ ထိုသို့ရောင်ခြည်တော်(၆)သွယ် ကွန့်မြူးသည်ကို မင်းပြောင်မင်းသားက ဖူးမဝဖြစ်ရုံမက ရုပ်ပွားတော်အား ရက်ပေါင်းများစွာ ဝတ်တက်ဝတ်ကပ် ပြုတော်မူခဲ့ သည်။ ထိုသို့ မဟာမုနိရုပ်ပွားတော်အား သက်တော်ထင်ရှား ဘုရားရှင်ပမာ မင်းပြောင် မင်းသား၏ အလုပ်ကျွေးပြုကြည်ညိုတတ်ပုံကို ဒွါရဝတီမင်းသိရှိလေသော် နှစ်ထောင်း အားရစွာ နန်းတွင်းသို့ဖိတ်ကြားကြိုဆိုခဲ့ပြီး မင်းပြောင်မင်းသားအား သမီးတော် နုမာလာနှင့်လက်ဆက်စေ၍ ရခိုင်ပြည်တွင် နိုင်ငံတည်ထောင်အုပ်စိုး၍ အကြံပြုတော်မူ သည်။ သို့ရာတွင် မင်းရေးမင်းရာသည် ပြောင်းလဲလွယ်တတ်ကြောင်း မင်းပြောင် မင်းသား သိရှိတော်မူ၍ ငြင်းပယ်တော်မူလိုက်သည်။ ဒွါရဝတီမင်းလည်း ဗုဒ္ဓဘုရားရှင်၏ သရီရဓာတ်တော်များနှင့်အတူ ပညာရှိအမတ်၊ ဗိုလ်ရဲမတ်၊ ဆင်၊ မြင်း ရိက္ခာ ချီးမြှင့်တော် မူခဲ့သည်။ မင်းသားညီနောင်လေးပါးနှင့် နှမတော်စောကလျာ၊ ရခိုင်မင်းသမီး နုမာလာနှင့် ပညာရှိအမတ် ရဲမတ်ဗိုလ်ပါအပေါင်းတို့သည် နွေဦးကာလ တပေါင်းလတွင် နယ်မြေ သစ်ရှာဖွေရန် ဓညဝတီပြည်နယ်မှ စတင်ထွက်လာခဲ့သည်။ ထိုသို့ဖြင့် တောင်တွင်း ကြီးဟု အမည်တွင်လာမည့် နယ်မြေသို့ရောက်သော် ရတနာပြောင်မုန် ဆင်ဖြူ တော်သည် ရှေ့ဆက်လျှောက်လှမ်းခြင်း မပြုဘဲ ရပ်တန့်လျက် နေပေ၏။ ထိုဖြစ်ရပ်ကို ပညာရှိအမတ်တို့က ဤနေရာသည် မြတ်ဘုရားရှင်၏ သရီရဓာတ်တော် မွေတော်တို့ ကိန်းဝပ်စံပယ်တော်မူသည့်နေရာ သို့မဟုတ် စပ္ပယ်ဖူးသည့်နေရာ မုချဧကန် ဖြစ်ပါလိမ့် မည်ဟု လျှောက်တင်ရာ အမတ်ကြီး၏ နုတ်ထွက်စကားအရ ချုံနွယ်ပိတ်ပေါင်း ရှင်းလင်းရာတွင် အင်းကြီးအလယ်၌ တောင်ကမ်းငယ်ထိပ်တွင် ရတနာ(၁၀)ပါးဖြင့် စီခြယ်ထားသော ဖောင်းရစ်(၃)တောင်ခန့် ပေါ်ထွက်လျှက်ရှိသည့် ရှေးဟောင်းစေတီ တော်တစ်ဆူကို ဖူးတွေ့ကြသည်။ ရောင်ခြည်တော်ခြောက်သွယ် ပေါ်ထွက်လျှက်ရှိသော အဆိုပါစေတီတော်၏ နဘေးရှိ ကျောက်စာတိုင်ကို ဆက်လက်တူးဖော် တွေ့ရှိရာ သာမန်လူတို့ ဖတ်နိုင်စွမ်းမရှိသည့် အက္ခရာတခုကို ပညာရှိအမတ်နှစ်ဦး၏ ထက်မြက်သော ဉာဏ်ပညာကိုအသုံးချ၍ ဖတ်ရှုရာ ပုဏ္ဏဝတီစေတီသမိုင်းကြောင်းနှင့် ထိုစေတီသည် ကဿပမြတ်ဘုရားရှင်၏ ဥဏ္ဏလုံးမွေရှင်တော်ကို ဌာပနာထားရာ စေတီဖြစ်ပေ၏။ ထိုစေတီတော်ကို နောင်တော်မင်းပြောင်မင်းသား၏ အမိန့်မှာကြားချက်အရ ညီတော်များဖြစ်သည့် မင်းနောင်၊ မင်းနဂါး မင်းသားညီနောင်နှစ်ပါးသည် ဉာဏ်တော် (၃)တောင်ခန့် မူလစေတီတော်ကိုငုံ၍ ဉာဏ်တော်အတောင်(၃၀)စေတီတော်ကြီး တစ်ဆူကို မြန်မာသက္ကရာဇ် (၁၉၁)ခုနှစ်တွင် တည်ထားကိုးကွယ်ခဲ့သည်။ ထို့နောက် မင်းပြောင်မင်းကြီးသည် စေတီတော်ဘွဲ့အမည်ကို သမုတ်ရန် မဟာပဏ္ဍိစ္စ၊ မဟာဝိဓုရ ကျော်ခေါင် အမတ်ပညာရှိတို့နှင့် ညှိနှိုင်းတိုင်ပင်တော်မူခဲ့သည်။ မဟာပညာရှိအမတ်နှစ်ဦးလုံးက (၁) ဉာဏ်တော်(၃)တောင်ခန့်ရှိ မူလစေတီငယ်သည် ကျောက်စာပါအညွှန်း အရ ကဿပမြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ဥဏ္ဏလုံးမွေရှင်တော်ဓာတ်ကို ဌာပနာထားရာ စေတီတစ်ဆူဖြစ်သည်ဟု လျှောက်ထားလိုက်သည်နှင့် ရောင်ခြည်တော် ခြောက်သွယ်တို့ ဝင်းလက်တောက်ပစွာဖြင့် တလျှပ်လျှပ် ကွန့်မြူးတော်မူခဲ့ပါ သည်။ ထိုသို့ကွန့်မြူးရာတွင် "ပီတ"ဟုသော ရွှေအဆင်းရှိ ဝင်းဝါသော ရောင်ခြည်တော်သည် ပို၍ထူးကဲစွာကွန့်မြူးခဲ့သည်ကတစ်ကြောင်း၊ (၂) စေတီတော်သည် တစ်ခုသော အင်း၏အလယ် တောင်ငယ်ပေါ်တွင် တည်ထားတော်မူသည်က တစ်ကြောင်း၊ (၃) စေတီတော်သည့် ကျယ်ပြန့်လှသော အင်းကြီး၏ တောင်ဘက်တည့် တည့်အရပ်တွင် တည်ထားတော်မူသည်ကတစ်ကြောင်း၊ ထိုသို့သော အကြောင်း(၃)ရပ်တို့ကြောင့် စေတီတော်အား "ရွှေအင်းတောင်"ဟု ဘွဲ့အမည် သမုတ်ပါက လျော်ကန်သင့်မြတ်လှပါသည်ဟု လျှောက်တင်ခဲ့ကြသည်။ ထို့နောက် ဆက်လက်၍ ရွှေအင်းတောင်ဟုသော နာမ်တော်သုံးလုံး၏ ဂြိုဟ်သက်မှာ (၂၈)နှစ်ဖြစ်ပါသည်။ ဂြိုဟ်သက်ကို သတ္တိဗိသဖြိုလျှင် အရှင်မင်းကြီး၏ နာမ်တော်(၁) ဖြစ်သည့် တနင်္ဂနွေနာမ်ကြွင်းပါသည်။ ဂြိုဟ်သက် (၂၈)ကို (၇)ဖြင့်စားပြန်လျှင် မိဖုရားကြီး၏ နာမ်တော်ဖြစ်သည့် စနေနာမ်ကြွင်းပါသည်။ အရှင်နှစ်ပါးတို့၏ နာမ်သက် များအရ ဓာတ်အားဖြင့် အန္တောဓာတ်ရရှိပါသည်။ နိပ္ဖန္န၊ အနိပ္ဖန္နဖြစ်သော ရုပ်(၂၈)မှာ လည်း သက်တော်ထင်ရှား ဘုရားရှင်ကဲ့သို့ပင် ကုံလုံပြည့်စုံလျှက်ရှိပါသည်ဟု ထပ်မံ လျှောက်တင်သောအခါ မင်းပြောင်မင်းကြီးသည် လွန်စွာအားရ ကျေနပ်တော်မူလှ သဖြင့် စေတီတော်ကို ရွှေအင်းတောင်စေတီတော်ဟူ၍ ကမ္ပည်းမော်ကွန်းတင်ကာ ခေါ်ဝေါ်သမုတ်တော်မူခဲ့သတည်း။ ဇေယျမင်္ဂလာ ရွှေအင်းတောင်စေတီတော်မြတ်ကြီး ၏ ဉာဏ်တော်အမြင့်မှာ(၁၃၀)ပေဖြစ်ပါသည်။